Nöbetçi Eczaneler
Nazif Cemhan ŞEN/ÇANAKKALE, – ÇANAKKALE Savaşları sırasında silah tamirhanesi olarak kullanılan Bigalı Kalesi’nde 25 Nisan 1915 tarihinde başlayan kara savaşlarının üzerinden 72 saat geçmesinin ardından yaklaşık 3 bin silah tamir edilirken, 1 ay içerisinde 3 milyon boş kovan ise geri dönüşüm için İstanbul’a gönderildi. Bu durumun Çanakkale Kara Savaşları’nın şiddetini yansıttığını söyleyen Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdürü Doç. Dr. Barış Borlat, “Neredeyse ilk 72 saat içerisinde 3 bine yakın silah tamiri yapılmıştı. Ancak Bigalı Kışlası içerisinde Çanakkale muharebeleri boyunca 90 binden fazla silahın tamir edildiğini söyleyebiliriz” dedi.
Dünyanın en kanlı savaşlarından biri olarak dünya tarihine geçen Çanakkale Kara Savaşları’nın 110’uncu yıl dönümünde savaşın şiddetini yansıtan detaylar dikkat çekiyor. Eceabat ilçesinde bulunan ve savaş sırasında silah tamirhanesi olarak kullanılan Bigalı Kalesi, savaşın şiddetini yansıtan en önemli tarihsel mekanlar arasında yer alıyor. Savaş sırasında Bigalı Kalesi’nde ilk 72 saat içerisinde 3 bine yakın silahın tamir edildiğini söyleyen ÇOMÜ AÇASAM Müdürü Doç. Dr. Barış Borlat, savaş boyunca 90 binden fazla silahın tamir edildiğini vurguladı. Çanakkale Kara Muharebeleri’nin 25 Nisan 1915 yılında başladığını söyleyen Doç. Dr. Barış Borlat, “Savaş başladıktan hemen sonra cephedeki askerin muharebeyi devam ettirebilmesi için en önemli araçlardan bir tanesi de silahlarının işlerliğinin devamlılığıydı. Bu amaçla aslında muharebenin ilk 48 saatinden sonra cephe hattındaki silahların bakımı, yağlanması, tamir edilmesiyle ilgili temel bir sorunun ortaya çıktığını göreceğiz. Bu amaçla Arıburnu bölgesinin hemen cephe gerisinde bulunan Bigalı köyünün kuzey yamaçlarında ilk silah tamirhanesinin yapılmış olduğunu söyleyebiliriz. Ancak onunla birlikte Kilye Koyu’ndan başlamak üzere 5 ambar oluşturulmuş bu alanlarda silahların tamir işlemi yapılacaktı. Ancak bir süre sonra özellikle Kabatepe açığından başlayan düşman donanma taşından kaynaklı olarak Bigalı köyü ve çevresindeki silah tamirhanesinin biz büyük hasar aldığını göreceğiz” dedi.
‘İŞARETLEMİŞ OLDUĞUNU SÖYLEYEBİLİRİZ’
Bigalı köyünün hemen yanında 14 odalı, yeni bir silah tamirhanesinin yapıldığını söyleyen Doç. Dr. Borlat, “Ancak burası güvenli bir alan değildi. Çünkü 17 Mayıs 1915 günü Bigalı köyü ve çevresi bombardıman edilmişti. Bu amaçla Bigalı köyü ve çevresinde bulunan silah tamirhanesi şu anda bulunmuş olduğumuz, Çanakkale Muharebesi esnasında Bigalı Kışlası olarak geçen Bigalı Kalesi’nin bulunduğu yere taşınmaya başladı. İstanbul kapısının bulunduğu alan bir tarihi mekan haline gelmeye başladı. Bu amaçla bulunduğumuz silah tamirhanesi için bir özel açılış hazırlanmış. Bu amaçla 16 Temmuz 1915 günü resmi açılış yapılacaktı. Ancak resmi açılışa kadar silah tamirhanesi şu anda bulunduğumuz yerde devam etti. Kale içerisindeki bölümlerde yaklaşık 100 personel görev yapmaktaydı. Bu personel 25 Nisan’dan sonra cephedeki muharebenin devamını sağlayabilmek amacıyla askerlerin, silahlarının bakımlarını, tamir işlemlerini yapmış, tamir işlemi biten silahların kundak kısmına bir hilal basmak suretiyle aslında buraya geldiğini de ispatlamış, işaretlemiş olduğunu söyleyebiliriz” ifadelerini kullandı.
‘3 MİLYON BOŞ KOVAN GEMİLERLE İSTANBUL’A GÖNDERİLMİŞ’
Doç. Dr. Borlat, şöyle devam etti:
“Bununla birlikte sadece cephe hattındaki tamir işlemleri değil, aynı zamanda bakım işlemleri bir yandan da toplanan cephe altındaki boş kovanlar şu an bulunduğumuz yere getirilmiş. Sadece bir ay içerisinde neredeyse 3 milyon boş kovan, gemiler vasıtasıyla bulunduğumuz yerden İstanbul’a gönderilmiş. İstanbul’da bunlar eritilmek suretiyle yeniden muharebeye, muharebe hattına kazandırıldığını söyleyebiliriz. Aynı zamanda cephe altındaki makineli tüfek, makineli tüfeklerin ve obüs toplarının tamir işlemleri gerçekleşmezse bunların İstanbul’a gönderildiği yerin de burası olduğunu söyleyebiliriz. Bu tamir işlemleri esnasında bazen kazalar meydana gelmiş. El bombalarının tamir esnasında kale içerisindeki tüfek ustalarının da biz kimi zaman burada özellikle yaralanmış, hatta bazılarına şehit olmuş olduğunu göreceğiz. Aynı zamanda kolordu komutanlığı özellikle tamir işlemi yapan ustaların motivasyonunu artırmak amacıyla 10 tane askere de burada madalya vermek suretiyle onları onurlandırdığını söyleyebiliriz. Böylece aslında 25 Nisan günü başlayan kara savaşlarının devamını, işlerliğini sağlayabilmesi için de en kritik alanlardan birisi de arkamızda bulunan Bigalı Kalesi içerisindeki 3’üncü Kolordu’nun silah tamirhanesi olduğunu da söyleyebiliriz.”
’90 BİNDEN FAZLA SİLAHIN TAMİR EDİLDİĞİNİ SÖYLEYEBİLİRİZ’
Cephe hattı içerisindeki yoğunluğun tamir işlemlerine de yansıdığına dikkati çeken Doç. Dr. Barış Borlat, “25 Nisan başladığında Bigalı köyü ve çevresinde neredeyse ilk 72 saat içerisinde 3 bine yakın silah tamiri yapılmıştı. Ancak Bigalı Kışlası içerisinde Çanakkale muharebeleri boyunca 90 binden fazla silahın tamir edildiğini söyleyebiliriz. Sadece bunun değil aynı zamanda burada bulunan yaklaşık 10 milyondan fazla boş kovan da İstanbul’a Bigalı Kalesi aracılığıyla gönderilmiştir. Yapılan tamir işlemleri esnasında silahların özellikle kundak kısımlarının almış olduğu hasarlar ve tamir işlemlerinin yoğunluğuna, sayılarına bakıldığında aslında cephe hattı içerisindeki yoğunluk tamir işlemlerine ve cephe gerisindeki buradaki faaliyetlere de büyük oranda yansımış olduğunu söyleyebiliriz” diye konuştu.